Co to jest PKB? Poznaj podstawowy wskaźnik kondycji gospodarki

Czym jest Produkt Krajowy Brutto (PKB)?

Produkt krajowy brutto to całkowita wartość pieniężna lub rynkowa wszystkich gotowych towarów i usług wyprodukowanych w granicach danego kraju w określonym czasie. To jednocześnie podstawowy wskaźnik kondycji gospodarczej danego kraju. Zazwyczaj wylicza się go w ujęciu rocznym.

W artykule przyjrzymy się, czym dokładnie jest produkt krajowy brutto, jak się go oblicza i jakie ma znaczenie dla zwykłych obywateli oraz decydentów gospodarczych.

Logika i struktura PKB

Wyliczając PKB danego kraju, uwzględniamy całą konsumpcję prywatną i publiczną, nakłady rządowe, inwestycje, dodatki do prywatnych zapasów, opłacone koszty budowy oraz bilans handlu zagranicznego. Eksport jest dodawany do wartości, a import odejmowany.

Spośród wszystkich elementów składających się na produkt krajowy brutto, szczególnie ważny jest bilans handlu zagranicznego. PKB kraju ma tendencję wzrostową, gdy całkowita wartość towarów i usług sprzedawanych do innych krajów przekracza całkowitą wartość zagranicznych towarów i usług, które kupują krajowi konsumenci. W takiej sytuacji mówi się, że kraj ma nadwyżkę handlową.

Jeśli występuje sytuacja odwrotna, to znaczy, jeśli kwota, którą konsumenci krajowi wydają na produkty zagraniczne, jest większa niż całkowita suma tego, co producenci krajowi są w stanie sprzedać konsumentom zagranicznym, wówczas mamy do czynienia z deficytem handlowym. W takiej sytuacji PKB danego kraju ma tendencję do zmniejszania się.

PKB może być obliczany w ujęciu nominalnym lub realnym, przy czym to drugie ujęcie uwzględnia inflację.

O czym informuje PKB?

Produkt krajowy brutto danego kraju reprezentuje ostateczną wartość rynkową wszystkich produktów i usług wytworzonych w kraju w ciągu jednego roku. Innym sposobem pomiaru jest zsumowanie następujących czterech czynników: wydatków konsumenckich, wydatków rządowych, eksportu netto i całkowitej sumy inwestycji.

Rodzaje PKB

Produkt krajowy brutto można podawać w różnym ujęciu, a każde z nich skupia się na nieco innych informacjach.

PKB nominalny

To miara wartości wszystkich dóbr i usług wyprodukowanych w kraju w określonym okresie, zazwyczaj w ciągu roku, wyrażona w bieżących cenach rynkowych. Wskaźnik ten nie uwzględnia inflacji. Choć umożliwia porównania międzynarodowe, należy pamiętać, że różnice w poziomach cen mogą zniekształcać te porównania

PKB realny

Realny produkt krajowy brutto jest skorygowany o inflację. Odzwierciedla liczbę towarów i usług wyprodukowanych w danym roku, po uwzględnieniu wpływu inflacji lub deflacji. W przeciwieństwie do PKB nominalnego, który jest liczony na podstawie bieżących cen rynkowych, realny PKB używa cen z roku bazowego, co pozwala na dokładniejsze porównanie wzrostu gospodarczego w czasie.

Jest to kluczowy wskaźnik do analizy rzeczywistego wzrostu gospodarczego, niezwykle istotny dla ekonomistów, polityków i analityków finansowych. Umożliwia dokładne śledzenie, jak zmienia się produkcja dóbr i usług w gospodarce w długim okresie.

PKB per capita

To miara, która oblicza wartość Produktu Krajowego Brutto przypadającą na jednego mieszkańca kraju w określonym okresie, zazwyczaj w ciągu roku. Jest to wskaźnik, który pozwala na ocenę średniego poziomu dobrobytu ekonomicznego mieszkańców danego kraju. PKB per capita można wyrażać w ujęciu nominalnym, realnym lub w formie parytetu siły nabywczej.

Stopa wzrostu PKB

Ten wskaźnik porównuje zmianę produkcji gospodarczej danego kraju rok do roku (lub kwartalnie), aby zmierzyć tempo wzrostu gospodarki. Stopa wzrostu PKB jest zwykle wyrażana w procentach. Decydenci gospodarczy lubią ten wskaźnik, ponieważ uważa się, że wzrost produktu krajowego brutto jest ściśle powiązany z kluczowymi celami politycznymi, takimi jak inflacja i stopa bezrobocia.

Jeśli tempo wzrostu przyspiesza, może to być sygnał, że gospodarka się przegrzewa, a bank centralny może wówczas dążyć do podniesienia stóp procentowych. Z drugiej strony, banki centralne postrzegają malejącą (lub ujemną) stopę wzrostu PKB (tj. recesję) jako sygnał, że stopy procentowe powinny zostać obniżone. W takiej sytuacji mogą być konieczne dodatkowe zachęty do pobudzenia rozwoju gospodarki.

Parytet siły nabywczej

Choć parytet siły nabywczej nie jest bezpośrednią miarą produktu krajowego brutto, ekonomiści czasami wykorzystują tę wartość, która uwzględnia różnice w poziomach cen między krajami. Produkt krajowy brutto według parytetu siły nabywczej dostosowuje wartość PKB, aby odzwierciedlić rzeczywistą siłę nabywczą mieszkańców danego kraju, eliminując wpływ różnic w kursach walut i poziomach cen.

Parytet siły nabywczej pozwala na bardziej realistyczne porównania standardu życia i poziomu dobrobytu między krajami, ponieważ uwzględnia różnice w kosztach życia.

Wzór na wyliczenie PKB

Produkt krajowy brutto można wyliczyć na trzy sposoby. Wszystkie trzy metody powinny dać tę samą wartość, jeśli są prawidłowo zastosowane. Te trzy podejścia są często określane jako metoda wydatkowa, metoda produkcyjna (wartości dodanej) i metoda dochodowa.

Metoda wydatkowa

Metoda ta polega na sumowaniu wszystkich wydatków poniesionych na zakup dóbr i usług finalnych w gospodarce w danym okresie. Wzór przedstawia się następująco:

PKB=C+I+G+(X−M)

gdzie:

• CCC – konsumpcja prywatna,
• III – inwestycje,
• GGG – wydatki rządowe,
• XXX – eksport,
• MMM – import.

Metoda produkcyjna (wartości dodanej)

To podejście jest zasadniczo odwrotnością metody wydatkowej. Zamiast mierzyć koszty nakładów, które przyczyniają się do działalności gospodarczej, podejście produkcyjne szacuje całkowitą wartość produkcji gospodarczej i odejmuje koszty dóbr pośrednich, które są zużywane w procesie (takich jak materiały i usługi). Różnica stanowi wartość dodaną. Wzór w tym podejściu wygląda następująco:

PKB=∑(wartość produkcji −wartość dóbr pośrednich)

Metoda dochodowa

To podejście pośrednie między dwoma wyżej wymienionymi. Polega na sumowaniu dochodów uzyskanych przez właścicieli czynników produkcji w gospodarce, czyli płac, zysków, odsetek i czynszów. Wzór wygląda następująco:

PKB=W+P+Z+R+(T−S)PKB = W + P + Z + R + (T – S)PKB=W+P+Z+R+(T−S)

gdzie:

• WWW – wynagrodzenia pracowników,
• PPP – zyski przedsiębiorstw,
• ZZZ – odsetki od kapitału,
• RRR – dochody z wynajmu nieruchomości,
• TTT – podatki pośrednie,
• SSS – subsydia.

Podejście dochodowe uwzględnia pewne korekty z tytułu np. podatków od sprzedaży i od nieruchomości. Zaliczają się one do pośrednich podatków od działalności gospodarczej.

Jak interpretuje się dane PKB?

Jako że PKB stanowi bezpośredni wskaźnik kondycji i wzrostu gospodarki, przedsiębiorstwa mogą wykorzystywać go jako przewodnik po swojej strategii biznesowej. Podmioty rządowe wykorzystują stopę wzrostu i inne statystyki PKB w procesie określania polityki pieniężnej. Jeśli tempo wzrostu spada, władze mogą wdrożyć ekspansywną politykę pieniężną, aby spróbować pobudzić gospodarkę. Jeśli tempo wzrostu jest solidne, mogą wykorzystać politykę pieniężną do spowolnienia, aby spróbować zapobiec inflacji. Realny PKB jest wskaźnikiem, który najwięcej mówi o kondycji gospodarki. Bacznie śledzą go ekonomiści, analitycy, inwestorzy i decydenci.

Podsumowanie

PKB pozwala decydentom politycznym i bankom centralnym ocenić, czy gospodarka kurczy się, czy rozwija, czy potrzebuje wsparcia, czy ograniczenia, a także czy na horyzoncie pojawiają się zagrożenia, takie jak recesja lub inflacja. Jak każda miara, PKB ma swoje minusy. W ostatnich dziesięcioleciach rządy stworzyły różne zniuansowane modyfikacje, próbując zwiększyć dokładność i szczegółowość produktu krajowego brutto. Sposoby obliczania PKB również ewoluują, aby nadążyć za zmieniającymi się warunkami.

Tradycyjne metody wyliczania PKB muszą zacząć uwzględniać nowe technologie i sektor cyfrowy, a także związane z nimi usługi niematerialne, takie jak oprogramowanie, usługi w chmurze, licencje i prawa autorskie. Nie sposób też pominąć gospodarki nieformalnej, która jest trudna do zmierzenia, ale ma znaczący wpływ na PKB.

Tradycyjne miary nie odzwierciedlają też dostatecznie dobrobytu społecznego ani wpływu działalności gospodarczej na środowisko. Z tego powodu opracowuje się komplementarne wskaźniki, takie jak wskaźnik rozwoju społecznego (HDI) czy wskaźniki zrównoważonego rozwoju, które uwzględniają jakość życia i zrównoważony rozwój.

FAQ – Co to jest PKB?